"Xóm Nghèo" thay da đổi thịt khi có Thép Hòa Phát Dung Quất

Từ năm 2017, khi Hòa Phát xây nhà máy thép ở Dung Quất, Quảng Ngãi, cuộc sống hàng trăm hộ dân ở đây đã được cải thiện rõ rệt. Thanh niên có việc làm ở địa phương thay vì phải đi xa. Những ngôi nhà tranh được thay bằng nhà kiên cố. Đường đất trở thành đường nhựa. Đó là những gì đã thay đổi trong tám năm qua.

Những ngôi nhà san sát ở Thôn Đông Lỗ, nằm sâu trong vùng cát trắng Dung Quất 

Buổi họp thôn năm 2017, ông Nguyễn Văn Lợi đứng lên nói đầu tiên và không đồng ý xây nhà máy thép. Ông nói nhà máy thép là ô nhiễm, sợ con cháu không còn đất ở. Nhiều người gật đầu theo ông.

Bây giờ ông ngồi uống trà trong căn nhà hai tầng ở khu tái định cư Vạn Tường. Ngoài sân, chiếc xe máy của con trai thứ hai đậu cạnh xe máy của con gái. Cả ba đứa con ông đều làm ở Hòa Phát, ca khác nhau nên xe đậu luân phiên.

Thấy nhà máy tạo việc làm cho người dân địa phương, cuộc sống ổn định hơn, ông Lợi đã thay đổi quan điểm. "Ba đứa con tôi đều làm ở đó. Giờ có nhà có xe rồi,” ông nói.

Tháng 8/2017, anh Nguyễn Văn Vương đạp xe đến một bãi đất rộng ở Dung Quất để phỏng vấn xin việc. Anh Vương khi đó 23 tuổi, vừa tốt nghiệp cao đẳng nghề, đang theo thuyền đánh cá với bố.

 Tám năm sau, anh Vương là tổ trưởng bộ phận cơ khí

Hai ngày trước, anh đi giao cá ở chợ Bình Sơn thì nghe mấy người buôn cá đang bàn về tin Hòa Phát tuyển công nhân. Họ kể về mức lương, về điều kiện làm việc, về nhà máy thép lớn nhất miền Trung đang xây dựng. Anh về nhà hỏi ý kiến bố mẹ, rồi lấy bằng cấp đi nộp hồ sơ.

Hôm phỏng vấn, anh đứng trước một bãi đất toàn bụi đỏ với vài cột bê tông. Xa xa có mấy cái cần cẩu đang hoạt động. Anh nhớ lại: "Tôi đứng nhìn, nghĩ thầm không biết bao giờ chỗ này mới thành nhà máy. Nhưng gia đình tôi nằm trong diện giải tỏa rồi, sớm muộn cũng phải đổi nghề. Đi biển thì thu nhập không đều, có hôm trúng đậm, có hôm ra khơi cả tuần mà lỗ vốn. Còn làm công nhân thì lương tháng cố định."

Anh Vương trúng tuyển trong số khoảng 200-300 công nhân đầu tiên. Anh về nhà suy nghĩ một đêm rồi quyết định nhận việc. Tám năm sau, anh Vương là tổ trưởng bộ phận cơ khí. Điều anh trân trọng nhất là mỗi tối đều về nhà ăn cơm với vợ con.

"Nhiều bạn tôi làm ở miền Nam, năm về một lần. Con lớn lên mà chưa quen mặt bố. Còn tôi thì sáng đi làm, chiều về nhà, tối ngồi ăn cơm với gia đình,” anh nói.

Thôn Đông Lỗ, nơi anh Vương lớn lên, người dân gọi là Xóm Nghèo. Không phải tên để trêu chọc mà đúng là thực tế cuộc sống ở đây. Ông Nguyễn Văn Lợi, anh Nguyễn Văn Sỹ, anh Trung, anh Quang - tất cả đều sinh ra và lớn lên ở Xóm Nghèo này.

Ông Nguyễn Chánh, 98 tuổi, ngồi trong phòng khách ngôi nhà mới, nhìn ra khu vườn nhỏ phía trước. Ông mô tả cuộc sống trước đây: “Nhà tranh vách đất, đất cát trắng không trồng được gì. Người ta phải đi làm thuê để sống qua ngày.”

Năm 2018, ông Chánh nhận bồi thường cho hai hecta đất rừng. Ông dùng tiền đó để xây ngôi nhà mới này, phần còn lại gửi tiết kiệm.

Ngôi nhà ông xây có hai tầng, rộng gấp ba lần căn nhà tranh cũ. Tầng trên ông để trống, dành cho con cháu về chơi. Tầng dưới ông ở, có phòng khách lớn, bếp riêng, nhà tắm trong nhà. Các món đồ điện tử như tivi, tủ lạnh đều do con cháu mua tặng.

Ông giải thích: "Già rồi, ruộng rẫy không cày cuốc được nữa. Tiền gửi ngân hàng, lấy lãi ra tiêu hàng tháng. Con cháu đỡ phải lo cho tôi."

Không phải ai cũng chọn xây nhà. Anh Nguyễn Văn Sỹ lấy một phần tiền đền bù mua xe hơi Hyundai cũ màu bạc, rồi đăng ký chạy Grab.

Anh Sỹ cho biết: "Hồi trước tôi chèo thuyền, giờ lái xe. Cũng là nghề tự do, muốn chạy thì chạy, muốn nghỉ thì nghỉ. Tôi thích sống theo cách của tôi."

Quyết định này từng gây bàn tán trong xóm. Người ta thắc mắc sao không xây nhà to như mọi người. Anh Sỹ nghe xong chỉ cười, không giải thích gì thêm.

Thanh niên ở lại quê

Sau một năm làm việc ở Hòa Phát, anh Vương nhận ra đây là nơi có thể gắn bó lâu dài. Công ty có hệ thống đào tạo bài bản, có lộ trình thăng tiến rõ ràng. Anh gọi điện cho anh Trung, anh họ đang làm việc ở một xưởng cơ khí ở Bình Dương, rủ về quê làm việc.

Anh Nguyễn Văn Trung trở về quê lập nghiệp

Anh Trung kể lại thời điểm đó: "Tôi đã làm ở Bình Dương ba năm, quen việc, quen người rồi. Về quê làm từ đầu thì không dễ. Nhưng nghĩ đến bố mẹ già ở nhà một mình, cuối cùng tôi quyết định về.”

Năm 2018, anh Trung về Dung Quất nộp hồ sơ và trúng tuyển. Ngày đầu tiên đi làm, anh choáng trước quy mô của nhà máy. Dây chuyền hiện đại, máy móc tự động, quy trình phức tạp và nghiêm ngặt. Ở Bình Dương anh làm xưởng nhỏ với chục người, mọi thứ đều thủ công. Còn đây là nhà máy lớn với hàng nghìn công nhân, vận hành 24/24.

“Ba tháng đầu tôi học việc, có lúc nghĩ mình không theo kịp. Nhưng được đào tạo kỹ, có người hướng dẫn tận tình, dần dần tôi quen được,” anh nói.

Tình duyên của anh Trung bắt đầu từ công việc. Hôm đó anh sang Nhà máy Nguyên liệu kiểm tra máy nén khí. Một công nhân nữ đang làm việc gần đó. Anh hỏi cô về tình trạng máy móc mấy ngày qua có bất thường gì không. Cô trả lời rồi họ nói chuyện thêm vài câu.

Cô tên Nguyễn Thị Hoa, quê ở Gia Lai, trước đó làm việc ở công ty Doosan. Cô chuyển sang Hòa Phát vì muốn thử môi trường làm việc mới. Sau lần gặp đó, họ thỉnh thoảng gặp nhau trên công trường, bắt đầu nhắn tin cho nhau, rồi hẹn gặp ngoài giờ làm việc. Một năm sau, họ cưới.

Chị Hoa kể: "Bạn bè hỏi tôi quen anh ấy ở đâu, tôi nói ở nhà máy. Họ cười, bảo thời buổi này còn có người quen ở nhà máy hả. Nhưng đúng là như vậy. Không làm ở đây thì tôi với anh ấy đâu có gặp nhau được."

Bây giờ họ có hai con. Cả hai vợ chồng vẫn làm việc ở Hòa Phát nhưng ca khác nhau. Sáng anh Trung đi làm, chị Hoa ở nhà trông con. Chiều anh về thì chị đi làm ca tối.

Hai vợ chồng Anh Trung và chị Hoa trong buổi sáng sớm chuẩn bị đi làm

Tương tự, anh Nguyễn Văn Quang, anh trai của anh Vương, hơn em sáu tuổi. Anh Quang không vào Hòa Phát Dung Quất mà chọn nhà máy Thép Dự Ứng Lực, cũng của Hòa Phát, cách đó 10 km. Khi anh vào làm, nhà máy đang trong giai đoạn xây dựng. Anh làm từ khi còn trống trải, theo sát từng giai đoạn nhà máy lớn lên.

Ba anh em, ba nơi làm việc khác nhau nhưng cùng một công ty. Họ hiếm khi gặp nhau trong giờ làm việc. Nhưng mỗi dịp Tết về nhà, họ ngồi kể cho nhau nghe về công việc. Anh Vương nói về tổ cơ khí của mình. Anh Trung kể về dây chuyền sản xuất. Anh Quang chia sẻ về quá trình xây dựng nhà máy.

Trường mới, đường mới 

Việc làm ổn định từ nhà máy cũng mang đến những thay đổi khác cho vùng này. Trường Tiểu học Bình Đông được xây mới năm 2019. Trường cũ chật chội và xuống cấp. Trường mới rộng rãi hơn nhiều, có sân chơi lớn, phòng học thoáng mát.

Hòa Phát bàn giao ngôi trường trị giá 42 tỷ đồng cho tỉnh Quảng Ngãi

Anh Đinh Văn Đạt, công nhân bộ phận cơ điện, có hai con đang học ở trường này. Anh so sánh: "Trước đây tôi đưa con đi học xa, đường đất, mưa là lầy lội. Giờ trường cách nhà năm trăm mét, đường nhựa tốt, tôi đi làm yên tâm hơn nhiều."

Đường nhựa nối từ khu tái định cư ra quốc lộ được làm cùng thời gian với nhà máy. Trước đây là đường đất, mùa mưa xe không thể vào được. Bây giờ xe tải chạy thoải mái. Dọc đường có quán cà phê mở, có cửa hàng tạp hóa - những loại hình kinh doanh mà trước đây không thể tồn tại ở vùng này vì thiếu khách hàng.

Trong 8 năm qua, 258 hộ dân ở xã Bình Thuận cũ và 451 hộ ở xã Bình Đông cũ đã được giải tỏa, chuyển về khu tái định cư Vạn Tường. Mỗi gia đình có một cách sử dụng tiền đền bù khác nhau. Có người xây nhà, có người mua xe, có người gửi ngân hàng, có người mở quán.

Hòa Phát Dung Quất hiện có 17.000 lao động, 80% trong số đó là người Quảng Ngãi. Ở Bình Sơn và các xã lân cận, khó tìm được một gia đình mà không có người làm việc cho Hòa Phát hoặc các nhà thầu phụ. Mỗi sáng sớm, xe máy chạy san sát nhau trên con đường vào nhà máy. Tiếng còi xe, tiếng động cơ vang lên từ năm giờ rưỡi, kéo dài đến gần bảy giờ. Đó là nhịp sống mới của vùng này sau tám năm.