Seri khám phá 8 môn thi tay nghề (Phần 2): Môn Hàn hồ quang

Tại Hội thi tay nghề Hòa Phát 2025, Hàn hồ quang được lựa chọn là một trong những nội dung thi kỹ năng trọng điểm. Với yêu cầu thao tác ở nhiều tư thế khó, kết hợp cắt phôi, gá lắp và kiểm soát chất lượng mối hàn, đây là bài thi có tính ứng dụng cao và bám sát điều kiện sản xuất.

Để hiểu rõ hơn về lý do lựa chọn môn thi này, cũng như cách đánh giá tay nghề người thợ trong môi trường thi sát với sản xuất, chúng tôi có cuộc trao đổi với anh Nguyễn Trọng Tứ, Phó Bộ phận Kỹ thuật Công nghệ, Nhà máy Ống thép Hưng Yên, thành viên Tiểu ban Chuyên môn nghề Hàn, người trực tiếp tham gia xây dựng đề thi và đánh giá thí sinh tại hội thi tay nghề giỏi Hòa Phát 2025.

 Thi hàn hồ quang tại Thép Hải Dương 

Hàn hồ quang vốn là kỹ năng cơ bản, vì sao Hòa Phát vẫn lựa chọn đưa vào hội thi với tư cách là môn thi trọng điểm?

Đây là kỹ năng phổ thông, nhưng lại là kỹ năng gốc trong nhiều dây chuyền sản xuất. Tại các nhà máy như Ống thép, hàn hồ quang được dùng ở nhiều công đoạn, từ hàn nối dải thép trong quá trình cán nguội, hàn phục hồi chi tiết bị nứt mòn, đến lắp dựng sàn thao tác, đường ống kỹ thuật. Nói cách khác, dù đơn giản về công nghệ, nhưng đây lại là thao tác người thợ sử dụng nhiều nhất trong thực tế.

Chúng tôi lựa chọn đưa vào hội thi vì đây là kỹ năng có thể kiểm tra được rất nhiều yếu tố cùng lúc. Bài thi không chỉ đo lường khả năng thao tác, mà còn kiểm tra khả năng tổ chức công việc, phối hợp nhóm, đọc hiểu bản vẽ, kiểm soát độ chính xác và tuân thủ quy trình. Đó là những yếu tố phản ánh trực tiếp tay nghề trong môi trường nhà máy.

Bài thi được thiết kế như thế nào để sát với thực tế sản xuất?

Phần thi cá nhân yêu cầu thí sinh thực hiện gá lắp và hàn hoàn thiện một kết cấu gồm tấm đế, ống và hai gân chịu lực. Bộ phôi được cấp sẵn và người thi có 60 phút để hoàn thành.

Phần thi đồng đội kéo dài 90 phút, điểm khác biệt là thí sinh phải tự cắt phôi từ vật liệu thô bằng thiết bị Oxy-Gas. Sau đó mới bước vào khâu gá, hàn và hoàn thiện sản phẩm.

Tư thế hàn được yêu cầu gồm 2G, 3F, 4F. Thí sinh không được xoay vật hàn sang mặt khác để thao tác thuận tay, chỉ được xoay theo trục đứng. Tất cả bài thi đều dùng phương pháp SMAW với que hàn E6013.

Trong số các yêu cầu kỹ thuật, anh đánh giá đâu là phần thách thức nhất đối với thí sinh?

Tôi cho rằng có ba điểm khó.

Một là tư thế hàn. Các tư thế như 3F (hàn leo), 4F (hàn trần), hay 2G (hàn ống ngang) đòi hỏi người thợ phải kiểm soát rất tốt tốc độ que hàn và chiều cao hồ quang. Chỉ cần mất ổn định một chút là mối hàn sẽ bị chảy xệ hoặc cháy cạnh.

Hai là kiểm soát biến dạng. Mỗi chi tiết sau khi hàn đều chịu ảnh hưởng nhiệt cục bộ, nếu không có trình tự hợp lý, sản phẩm sẽ bị cong vênh. Việc này ảnh hưởng trực tiếp đến độ chính xác cuối cùng.

Ba là kỹ năng cắt tạo phôi. Ở phần thi đồng đội, thí sinh phải dùng cắt tay để tạo ra các chi tiết theo đúng kích thước. Với thép dày 10 mm, yêu cầu sai số nhỏ và mép cắt mịn không phải chuyện dễ.

Bài thi đặt ra những tiêu chuẩn gì trong chấm điểm? Những lỗi nào thường khiến thí sinh mất điểm đáng tiếc?

Chất lượng mối hàn là trọng tâm. Tiêu chí gồm độ ngấu, độ đều, hình dạng mối hàn và khuyết tật bề mặt. Nếu có lỗi nứt dù rất nhỏ, bài thi có thể mất tới 20 điểm.

Phần thi đồng đội có thêm tiêu chí đánh giá cắt tạo phôi. Nếu cắt sai, không những ảnh hưởng đến khả năng lắp ráp, mà còn khiến các mối hàn sau đó khó đạt chất lượng.

Một điểm khác là vệ sinh sau hàn. Chúng tôi không cho phép dùng máy mài để chỉnh sửa. Thí sinh chỉ được làm sạch bằng búa gõ xỉ và bàn chải. Điều này giúp phân biệt rõ giữa người có kỹ năng thực sự và người biết xử lý lỗi bằng thiết bị.

Ngoài kỹ thuật, yếu tố nào khác cũng có ảnh hưởng đáng kể đến kết quả thi?

An toàn lao động là yếu tố bắt buộc và là cơ sở để được tiếp tục thi. Nếu thí sinh vi phạm quy định an toàn nghiêm trọng như thao tác sai tư thế, không trang bị đầy đủ bảo hộ, hoặc không kiểm tra thiết bị trước khi hàn, đều có thể bị đình chỉ.

Ngoài ra là khả năng phối hợp. Đặc biệt trong phần thi đồng đội, nếu hai người không phân công rõ ràng, không thống nhất thao tác thì tiến độ sẽ bị ảnh hưởng, kéo theo chất lượng bài thi không đạt.

Trong thực tế sản xuất, kỹ năng hàn hồ quang thường được ứng dụng ở những khâu nào?

Trong các nhà máy ống thép, thợ hàn thường đảm nhiệm các phần việc như nối dải tôn ở đầu ra dây chuyền, hàn sửa chữa thiết bị, chế tạo khung, giá đỡ và các kết cấu phụ trợ.

Ngoài ra, kỹ năng này cũng dùng nhiều trong việc lắp đặt hệ thống đường ống như ống dẫn nước, khí nén, dầu thủy lực. Những công việc này không thể dùng máy hàn tự động mà bắt buộc phải thực hiện thủ công, tại chỗ.

Anh đánh giá gì về mặt bằng tay nghề thợ hàn trẻ hiện nay qua hội thi?

Nhiều thí sinh có kỹ năng tốt, hàn được các tư thế khó, thao tác gọn gàng và biết làm việc có kế hoạch. Đây là tín hiệu đáng mừng. Tuy vậy, vẫn còn điểm hạn chế ở khả năng xử lý tình huống và kiểm soát biến dạng. Phần lớn thợ trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm thực chiến, đặc biệt là với các công việc cần xử lý thủ công từ đầu đến cuối.

Trong bối cảnh tự động hóa ngày càng phát triển, vai trò của thợ hàn thủ công sẽ thay đổi ra sao?

Robot sẽ thay thế một phần thao tác lặp lại, nhưng không thể thay thế hoàn toàn. Trong các tình huống như bảo trì máy móc, hàn trong không gian hẹp, hoặc thi công ngoài công trường, thợ thủ công vẫn là người thực hiện chính.

Thợ hàn tương lai sẽ cần kết hợp cả tay nghề và tư duy kỹ thuật. Họ không chỉ làm, mà còn phải hiểu bản chất vật liệu, dòng điện, và biết cách điều chỉnh theo tình huống thực tế.

Anh kỳ vọng gì sau hội thi lần này?

Tôi kỳ vọng người thợ sau cuộc thi sẽ tự nhìn lại kỹ năng của mình và có động lực nâng cao tay nghề.

Hội thi là cơ hội tốt để kiểm tra năng lực thực tế, nhưng quan trọng hơn, đó là dịp để mỗi người lao động hiểu mình đang ở đâu trong hành trình phát triển nghề nghiệp. Quan trọng hơn, những tiêu chuẩn kỹ thuật, tổ chức công việc và an toàn được lan tỏa trở lại môi trường sản xuất, từ đó nâng cao chất lượng và hiệu quả làm việc trong nhà máy.

Cảm ơn anh vì những chia sẻ trên.